Федорова Екатерина Михайловна,
алын кылаас учуутала,
Сиинэ орто оскуолата, Сиинэ
Ханалас улууhа, Саха Өрөспүүбүлүкэтэ
Киирии тыл.
Саха кылааһын оҕолоругар араас тэрээһиннэргэ сценкалар наада буолаллар.Сахалыы остуоруйаларга уонна саха суруйааччыларын кэпсээннэригэр кэпсэтии тыла суох кэриэтэ буолар, ол оннугар көннөрү хайааһыннары ойуулааһын түгэннэрэ баар буолаллар.Мин бэйэм сатыырбынан итинник кэпсээннэри диалоговай кэпсэтиилээх оҥорон, оҕо өйдүүрүгэр сөп гына пьеса курдук суруйан биэрэбин.Оччоҕо оҕо ордук сөбүлээн оруолу толорор, элбэх да оҕо кыттар.Куолас уларыйыытын, туттууну- хаптыыны бэлиэтээбэтим.
Дьэрэкээн о5олор.
Сахалыы остуоруйа.
Оонньуур оҕолор: Алаа Моҕус, уол, кыыс .(Автор тыллара харанан сурулуннулар.)
Былыыр- былыр биир алааска тулаайах уоллаах кыыс олорбуттара үһү.Кинилэр олус эйэлээх, доҕордуу эбиттэр.Чугастааҕы ыаллара кинилэри “дьэрэкээн оҕолор” диэн ааттыыллара. Дьэрэкээн оҕолор куну быһа оонньоон тахсаллар, биир баар –суох тарбыйахтарын көрөллөр.
Арай биир күн идэлэринэн тарбыйахтарын уулатан, күөх отунан аһатан баран, оонньуу сылдьыбыттар.Эмискэ аан аһылла биэрбит.Сүүһүн ортотугар улахан биир харахтаах, суон илиилээх, кылгас атахтаах, балаҕан дьиэ саҕа бэйэлээх биирдэ дьиэ ортотугар баар буола түспүт.
Моҕус. - Мин эһигини сии кэллим,аппыт айахпар киирэ охсуҥ.
Оҕолор. - Тохтуу түс , тойоммуот!Таҥараҕа үҥэ түһүөхпүтүн көҥүллээ.
Моҕус. - Чэ, чэ!Аччыктаан ыксаатым, сыалаах эти сиэбэтэҕим сыл биэс хонно.
Оҕолор. - Пахай да биһиги олох көтөхпүт!Уойдахпытына сиэр.
Моҕус. - Ол тугу сиэн уойагыт?
Оҕолор. - Тарбыйахпытын сиэхпит, оччого уойуохпут,улаатыахпыт.
Моҕус . - Дьэ, бэдиктэр, күрээн хаалаайаххыт.Уон хонугунан кэлиэм.
Оҕолор тоҕус күнү быһа от охсон, тарбыйахтарын дэлби уоттулар, онус күнүгэр өлөрөн сиэтилэр.
Кыыс. - Убаай, тарбыйах ханнын сааҕын холуодага кутуохха.
Уол. - Оччоҕо холумтан буоругар туруйа сымыыттарын көмүөххэ.
Кыыс. - Убаай,уһааттаах ууга тыыннаах сордоҥу угуохха.
Уол. - Ороммутугар тарбыйах тириитэ суорҕан аннынан тоһоҕо саайыахха.
Кыыс. - Чэ, бутүөххэ, убаай, иккиэн саһыахха.
Уол. - Бу тиит мас анныгар тааста кутуохха.
Кыыс. - Бэйэбит тиит урдугэр тахсыахха.Мэ, бу дүҥурү тут, үөһэ тахсыах.
Күн ортотун саҕана сыыгынаан-хаахынаан, уһуутаан-ыһыытаан Аҥаа Моҕус иһэрэ көстүбүт.Дьиэ иһигэр киирэн иһэн ньиччэҕэй тарбыйах ханнын сааҕыттан халтарыйан өттүгүн тосту түһэн кэбистэ.
Моҕус. -Айкабыан, оҕолоор, өттукпун тосту түстүм.
Туран иһэн бүдүрүйэн холумтаҥҥа баар туруйа сымыытын тэһэ баттан, илиитин барытын сиэттэ.
Моҕус. -Абытайбыан, аны илиибин сиэттим.
-Хата бу тымныы ууга угуохха.
- Ай-йыа, аны манна тыыннаах сордоҥу укпуттара, илиибин хапта.
-Һуу!Бу туох ааттаах алдьархайай!-оронно лах гына олоро түспүтэ тоһоҕоҕо кэннин барытын букатын бүтэрдэ.
Моҕус. - Оҕоло-О-оор!Ханна бааргытый
Оҕолор. -ООО- ой!
Алаа Моҕус таһырдьа ыстанна.
Моҕус. -Дьэ, бэйикэй!Тутан сиир инибин!
Тииккэ ыттан эрдэҕинэ оҕолор дуҥүрү сырайыгар бырахтылар.Ону оҕо тустэ диэн хабан ылаары, тааска хоолдьугун тосту туһэн өлөн хаалбыт.Дьэрэкээн оҕолор тииттэн туһэн, үөрэн-көтөн, оонньоон барбыттар.
Тимофей Егорович Сметанин оҕо суруйааччытын быһыытынан эмиэ биллибитэ. Оҕолорго анаан кини “Күөрэгэй”, “Мэхээлэчээн булчут кэпсээннэрэ” уонна “Куоска олоҥхото” диэн айымньылары суруйбута.Тимофей Сметанин 100 сааһын туолуутун бэлиэтээһиҥҥэ үһүс кылаас оҕолорун тэрээһиҥҥэ “Куттас доҕор”кэпсээни маннык сценарийдаан кытыннарбытым.
Куттас до5ор.
Тимофей Сметанин.
Оонньуур оҕолор:автор, бастакы булчут, иккис булчут.
Автор. Биһиги иккиэ буолан Дьааҥы тэллэҕэр бултуу сылдьыбыппыт.
Бастакы булчут. -Тугуй ити?
Иккис булчут. -Сэксэ.Адьырҕа кыыл арҕах хастыбакка манна кыстыыр.Көрөҕүн,барыта муус кыһаан буолбут. Маннык кыстаабыт кыыл үксэ куйахтаах буолар. Ол аата түүтэ мууһуран,кэлимсэ муус куйах буолар.
Бастакы булчут. - Оо, ону хайдах бултуубут?
Иккис булчут. -Эн эһэ таҕыстар эрэ саанан ытаар!Бука диэн хонноҕун аннын...Атын өттүнэн буулдьаҕынан хотутуоҥ суоҕа.Куйаҕа илииттэн ордук буолар, оттон мин үҥүүбүнэн киирэн көрүөм.
Автор.Сэксэҕэ улам чугаһаан истибит.Эмискэччи күтүр улахан эһэ былтас гына түстэ. Тахсан муус куйаҕа күн уотугар килбэлдьийэн көһүннэ.
Иккис булчут. -Ыта оҕус?\ Киһим уҥуоҕа салҕалас буолбут.Эһэ ойон кэллэ да, киһим тутан турар туурка саатын туура садьыйан ылбыта, тииккэ охсулунна, саа эстэн дэлби барда.\
Автор. Киһим эһэ тиийэ илигиттэн сарылаабытынан охтон түстэ.
Бастакы булчут. -А-А-А!
Автор.Мин эһэ хаҥас өттүгэр ыстанным.Кини , уҥа өттүнээҕэр,хаҥас өттүгэр – көнтөрүк буолар.Үҥүүбүнэн хонноҕун анныгар түстүм.\Эһэ орулуур,киһитин үрдүнэн ойор\
Иккис булчут. - Ас! \ Киһим ойон турда да,үҥүүнэн миэхэ түстэ.\
Бастакы булчут. - Айкаа?
Автор. Киһибин үҥүүлэри кэннибэр илгээт, хаттаан эһэни астым.Эһэ улаханнык таптарда быһыылаах охтон түстэ.
Иккис булчут. -Көр,саам сомуога туллан хаалбыт .\Киһитэ чугаһаабытыгар куттанан муҥунан көрөн баран,кэдирги тайанна.Онтон миигин билэн дьэ уоскуйда\
Бастакы булчут. - Хайа,били кутур?
Иккис булчут. -Хайа хайатыгар турара буолуо, оттон “ күтүр” ол утуйа сытар...
Миигин тоҕо астыҥ?
Бастакы булчут. - Суо-о- х. Эйигин аспатаҕым,эһэни...
Иккис булчут. - Кутталгыттан өйгүттэн тахсан, мин эйиэхэ эһэ курдук көстүбүтүм буолуо
“ Куттас доҕор куһаҕан да ээ” дии санаатым.