Кюдякова Анна Егоровна,
алын кылаас учуутала,
Хорула орто оскуолата, Ньурба улууhа,
Саха Өрөспүүбүлүкэтэ
Быhаарыы сурук.
Саха фольклора түҥ былыргыттан киһи өйө-санаата сайдыытын түстүүргэ, дьоҕурун уһугуннарыыга, айылгытын байытыыга сүрүн суолталаах эбит.
Үөрэххэ кыһаллар, дьулуурдаах, кыра эрдэхтэн активнай позициялаах о5о олоххо да элбэ5и ситиһэр.
О5о талаанын таба тайанан дьо5урун сайыннарыы – бу учуутал уонна төрөппүт соруга буолар. Учуутал оскуола5а кэлбит үөрэнээччини үөрэтэр эрэ буолбакка, киниэхэ күүс-көмө буолан, саҥаттан-саҥа билиини, үрдэли ыларыгар тирэх буолар.
Биһиги өбүгэлэрбит үөрэхтээһин да суоҕуна оҕолорун айылҕа дьиктилэрин билиһиннэрэн, сиэри-туому тутуһуннаран, үтүөҕэ- кэрэҕэ угуйаллара, норуот уус уран айымньыларын нонуо оҕолорун сайыннараллара.
Мин 2007 сылтан са5алаан фольклор куруhуогун тэрийэн улэлиибин.
Үлэбэр маннык сыалы туруоруммутум: Фольклорнай куруhуок нөҥүө үөрэнээччи киҺимньитин, айар дьо5урун сайыннарыы.
Сыалбын ситиһээри маннык соруктары тутуhабын.
Үөрэтэр:
-
Төрөөбут норуотун культуратын, фольклорун үөрэтии;
-
О5о5о тутта-хапта сылдьыы культууратын, сиэр-майгы кылаатын иҥэрии;
-
Хоhоонноохтук аа5арга уһуйуу, тыл саппааhын байытыы;
-
Сыана5а тахсыыга, туттарга-хаптарга, жест, мимика, эмоция кѳмѳтүнэн сценическэй культураларын үрдэтии;
-
Оҕо уйулҕатын (психика) уhугуннарыы, айылгытын аһыы (анааран көрүү, өйүлэх, болҕомто, кэтээн көрүү, оҥорон көрүү...)
Күүтэр түмүгүм: үөрэнээччи сахалыы тыыны иҥэринэн сиэрдээх майгыланар, киһимньитэ (личность) сайдар, өйө-санаата түстэнэр, дьо5ура уhуктар, айылгыта байар. НПК-ларга, фестивалларга кыттар, холбоһуктаах үлэҕэ тардыһара күүһүрэр.
Нэдиэлэ5э 1 чаас коруллэр, сылга 34ч.
Ис хоhооно
Өс хоhооно – 5 ч.
Өс хоһооно диэн норуот үйэлэрэгэ муспут муудараһа, дьон-сэргэ быһыытын, майгытын, олоҕун-дьаһаҕын, өйүн-санаатын туһунан кылыс этиилэрэ, норуот бэйэтэ айбыт философията, ураты педагогиката. Бу бэргэн, уус-уран тыллаах этиилэр, норуотунан айыллыбыт, олоҕунан бэрэбиэркэлэммит буоланнар, туоратык иһиллибэттэр, хата киһи өйүгэр хатанымтыалар, судургу уонна туһааннаах киһиэхэ тиийимтиэлэр.
Үгэ – 12ч.
Өс хоһоонноро, үгэлэр, тыл номохторо оҕо ону-маны сааһылаан логическай өйдүүр дьоҕурун сайыннараллар.
Таабырын – 2 ч
Оҕолор өйдөрүн, тылларын сайыннарарга, байытарга, дьоҕурдарын кэҥэтэргэ таабырыннар сүрдээх туһалаахтар.
Остуоруйа – 4ч
Саха тылынан уус-уран айымньыта оҕо интелектуальнай сайдыытыгар сүдү оруоллаах. Саха остуоруйалара оҕону толкуйдаталлар, урут болҕомто уурбатаҕар өйүн хатыырын ситиһэллэр. Оннук остуоруйалар кини билиитин-көрүүтүн хаҥатарыгар эмиэ туһалыыллар.
Чабыр5ах – 9 ч.
Чабыр5ах саха норуотун тылынан уус-уран айымньытыттан биир саамай сытыы, сатирическай ис хоьоонноох, сытыы - кылыс тыллаах айымньы, хоhооҥҥо курдук буолан баран, кылгас, кистэлэҥ ис хоьоонноох буолар. Чабыр5ах уратыта тылы имитии, тыл оонньуута, үѳскээбит тѳрдѳ кистэлэҥ санааны кубулутан этиигэ сытар. Чабыр5а5ы тургэнник, лабыгыраччы этиллэр, эбэтэр ырыа аҥаардаах эмиэ толороллор.
Календарно-тематическое планирование
|
№
|
Тема
уроков
|
Дата проведения
|
|
|
по плану
|
факт дано
|
||
|
1
|
Ос хоьоонноро. Ох тыл (ос хоьоон) суолтата
|
|
|
|
2
|
Кун курдук коно санаалаах, ый курдук ыраас ойдоох. Бэсиэдэ
|
|
|
|
3
|
Кун курдук коно санаалаах, ый курдук ыраас ойдоох. Айар уруок
|
|
|
|
4
|
Харыйаны таннары соспут. Бэсиэдэ, уруьуй, тэттик кэпсээн айыы
|
|
|
|
5
|
Харыйаны таннары соспут. Айар уруок, редакциялааьын.
|
|
|
|
6
|
Кун Дьирибинэ
|
|
|
|
7
|
Угэ. Сахсыр5алаах таракаан. Кун Дьирибинэ
|
|
|
|
8
|
Угэ. Сахсыр5алаах таракаан
|
|
|
|
9
|
Угэ. Сахсыр5алаах таракаан
|
|
|
|
10
|
Угэ. Тураах уонна саЬыл. И.Крылов
|
|
|
|
11
|
Угэ. Тураах уонна саЬыл. И.Крылов. Костуум тигиитэ
|
|
|
|
12
|
Угэ. Тураах уонна саЬыл. И.Крылов. Оонньоон кордорорго бэлэмнэнии
|
|
|
|
13
|
Угэ. Тураах уонна саЬыл. И.Крылов
|
|
|
|
14
|
АЬына уонна кымырда5ас. И.Крылов. Костуум тигиитэ
|
|
|
|
15
|
АЬына уонна кымырда5ас. И.Крылов Оонньоон кордорорго бэлэмнэнии
|
|
|
|
16
|
АЬына уонна кымырда5ас. И.Крылов
|
|
|
|
17
|
АЬына уонна кымырда5ас. И.Крылов
|
|
|
|
18
|
И. Крылов уонна Кун Дьирибинэ угэлэринэн айар дьарык.
|
|
|
|
19
|
Таабырыннар. ХоЬоон таабырыннар. Болот Боотур
|
|
|
|
20
|
Таабырын курэ5э.
|
|
|
|
21
|
Остуоруйалар.
|
|
|
|
22
|
КиЬиргиибин диэн кирсэ быстыбыт. Болот Боотур
|
|
|
|
23
|
Остуоруйаны туруоруу. Инсценировка
|
|
|
|
24
|
Остуоруйаны туруоруу.
|
|
|
|
25
|
Чабыр5ах.
|
|
|
|
26
|
Орооспото5о огдолуппут
|
|
|
|
27
|
Орооспото5о огдолуппутчамсаныылары толкуйдааhын
|
|
|
|
28
|
Орооспото5о огдолуппут Оонньоон кордорорго бэлэмнэнии
|
|
|
|
29
|
Орооспото5о огдолуппут
|
|
|
|
30
|
С. С. Егоров чабыр5а5ын уорэтии. Бугун эмиэ. Бэлэмнэнии
|
|
|
|
31
|
С. С. Егоров чабыр5а5ын уорэтии. Бугун эмиэ. Оонньуулар, пьесалар
|
|
|
|
32
|
Аныгылыы чабыр5ах. Бэсиэдэ
|
|
|
|
33
|
Аныгылыы чабыр5ах. Айар уруок
|
|
|
|
34
|
Резерв
|
|
|
