Олёнова Светлана Дмитриевна - Бүлүү улууһун Баппаҕаайы орто оскуолатын алын кылааһын үрдүкү категориялаах учуутала
«Мин үөрэнээччи буоллум»
Сыала: Оскуола туhунан маннайгы билсиhии; уерэнээччи быраабылатын билии, тутуhа уерэнии
Тэрилэ: Уерэх тээбириннэрэ, плакаттар, хартыыналар, остуоруйа геройдарын кумаа5ынан оноhуллубут куклалара, проекторынан слайд, магнитофон, ырыалаах дискэлэр.
Былаан:
Хаамыыта:
- Киирии тыл. ( слайд )
Утуе кунунэн о5олор, тереппуттэр, учууталлар! Бугун о5олорбутун оскуола I-гы кылааhын уерэнээччилэрэ буолбуттарынан э5эрдэлии муhуннубут.
Хоhоон: «Уерэнэ барабын»
Ырыа «Уерэнэ барабын»
- Оскуола быраабылата.
О5олор, эhиги тереппуттэргит (ийэлэргит, а5аларгыт) кун аайы улэлии бараллар. Улэлэригэр хаhан да хойутаабакка бараллар. Кыhамньылаахтык, учугэйдик улэлииллэр.
Оттон эhиги улэ5ит – уерэх. Оскуола5а эhиги уерэнэ, ол эбэтэр улэлии кэлэр эбиккит. Уерэнээччилэр буолбуккут быhыытынан оскуола быраабылатын билиэхтээххит уонна тутуhуохтааххыт.
«Мэник о5о туhунан кэпсээн»
Мин билигин эhиэхэ бэрээдэгэ суох о5о туhунан кэпсээн кэпсиэм. Эhиги бол5ойон истэн олорон тугут сыыhа онорбутун толкуйдуугут, илиигитин уунан этэ5ит.
- Арай сарсыарда мэник о5о оскуола5а кэллэ. Бэргэhэтин, танаhын устубакка керудуер устун суурэн истэ. (Кини туох сыыhаны онордо?)
- Эмискэ кини суурэн иhэн учууталга кэтиллэ тустэ, соhуйан туора ойдо.(?)
- Чуораан тыаhаабытыгар, кылааска киирэн эрэр кыргыттары то5о силэйэн баран, бэйэтэ урут киирдэ. (?)
- Кылааска учуутал киирэн кэллэ. О5олор бары турдулар, оттон мэник о5о суумкатын хаhа олордо. (?)
- Кини уруучукатын дьиэтигэр хаалларбыт эбит, суруйуу буолбутугар аттыгар олорор о5о уруучукатын былдьаан ылбыт.(?)
Оскуола диэн киhи бэрээдэктээхтик сылдьар, хаhан да куhа5аны онорбот, мээнэ ыhыытыы-хаhыытыы сылдьыбат миэстэтэ. Оскуола5а сурдээх элбэх киhи баар. Ол курдук, 146 о5о уерэнэр, 31 учуутал улэлиир. Ону таhынан атын улэhиттэр эмиэ бааллар. Элбэх киhини кытта сатаан бииргэ сылдьар, уерэнэр, улэлиир наадатыгар араас быраабылалары билиэхтээххит уонна толоруохтааххыт.
Бу о5о оскуола быраабылатын билэр эбит дуо? Оттон эhиги теhе билэ5итий?
Быраабылалар:
- Оскуола5а хойутаабакка кэлиэхтээхпит.
- Уруокка учугэйдик олоруохтаахпыт, кыhаллан уерэниэхтээхпит.
- Учуутал кэпсиирин, быhаарарын бол5ойон истиэхтээхпит.
- Учуутал биэрбит соруда5ын кичэйэн толоруохтаахпыт.
- Кинигэбитин, тэтэрээппитин харыстаан тутабыт.
- О5олору кытта иллээхтик оонньуубут.
- Бэйэ-бэйэбитин кытта уехсубэппит, эйэ5эстик сыhыаннаhыахтаахпыт.
- Куhа5ан тыллары санарыа суохтаахпыт.
- Оскуола малын-салын харыстыахтаахпыт, ыраастык тутуохтаахпыт.
Бу быраабылалары ейдуу сылдьыахтаахпыт, учугэйдик толоруохтаахпыт.
Ырыа «Чему учат в школе». (слайд)
III. Оскуолабыт улэhиттэрэ. (слайд)
- Оскуола5а кимнээх улэлииллэрий? (учууталлар)
- Учуутал тугу гынарый? (уерэтэр)
- Туохха уерэтэр? (билиини биэрэр….)
- Оскуола улэтин, учууталлары, уерэнээччилэри, оскуола атын улэhиттэрин ким салайарый? (директор). Аата кимий?
- Завуч диэни билэ5ит дуо? Ол кимий уонна тугу гынарый? (учууталлар уонна уерэнээччилэр хайдах улэлиэхтээхтэрин, уерэниэхтээхтэрин ыйан-кэрдэн,субэлээн биэрэр)
- Ханнык учууталлары билэ5итий?
- Библиотекарь тугу гынарый? Аата кимий?
- Ессе ханнык улэhиттэри билэ5ит? (секретарь)
- Оскуола5а о5олору ким аhатарый? (повардар). Ааттарын билэ5ит дуо?
- Оскуолабыт то5о куруук сылааhый уонна ырааhый? Ким сылытар? Ким сууйар?
- Оскуола атын улэhиттэрин ессе кимнээ5и билэ5ит? (завхоз, гардеробщица, охранниктар, суоппар)
О5олор, эhиги оскуола5а учугэйдик сылдьаргыт, уерэнэргит туhугар элбэх киhи кыhаллар. Кинилэри, кинилэр улэлэрин убаастыахтааххыт.
Бэйэ-бэйэбитигэр эмиэ учугэйдик сыhыаннаhыахтахпыт, кемелеcуhуехтээхпит, кыыс-уол диэн арахсыа суохтааххыт (уолаттар кыргыттаргытын харыстыахтаахыт, кыргыттар уолаттаргытыгар эмиэ учугэй сыhыаннаах буолуохтааххыт)
Ырыа «Из чего же, из чего же…» (слайд)
IV. Остуоруйа геройдара – ыалдьыттар.
- Буукубалары таайыы. (слайд)
- Уеhээ етте уhуктаах, ортотунан туорайдаах. (А)
- Обруч курдук тегурук, о5уруо курдук бекунук. (О)
- О5уруокка турар пугола5а майгынныыр буква. (Т)
- Ханнык буква бере курдук улуйарый? (У)
- Харахтардаах букваны ким билэрий? (Ё)
- Ханнык буква кран курдугуй? (Г)
- Буруолуур буква. (Б)
- Ыт курдук ырдьыгыныыр.(Р)
- Харандааhы харандааска тутан хам баайбыттар.(Х)
- Устуул курдук буква. (h)
- Остуоруйа дойдутуттан. ( слайд )
«…Арай кыысчаан дьиэтигэр барар суолу кыайан булбакка ойуур устун баран иhэн биир
дьиэ5э тиийэн кэлбит». («Маша уонна ус эhэ туhунан остуоруйа»- нуучча норуотун остуоруйата)
«…Арай эмээхсин ына5ын ыы олордо5уна хобо чуораан чугдаарбыт, кыптый тыаhа кылыр гыммыт». («Биэс ынахтаах Бэйбэрикээн эмээхсин»- Саха норуотун остуоруйата)
«…Сурдээх да учугэй ырыа эбит. Ол эрээри кырдьан хаалан кыайан истибэт буолбуппун. Ессе биирдэ муннубар олороннун ыллаан иhитиннэр эрэ». («Колобок»- нуучча норуотун остуоруйата).
«…Эмээхсин эрэйдээх бу курдук саналаах сыппыт: Муус-муус, бэркиэн?» («Таал-таал эмээхсин»- Саха норуотун остуоруйата).
- Таабырыннаhыах эрэ…
Х
|
|
|
|
|
||||||||
Х |
|
|
|
|
|
|||||||
Х |
|
|
|
|
|
|
||||||
Х |
|
|
|
|
|
|
|
|||||
Х |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
- Саас ирэр, кыhын сылыйар, сайын сутэр, куhун тиллэр баар уhу. (Хаар).
- Икки бырааттыы уйэлээх саастарыгар керсубэттэр уhу. (Харах).
- Кыhыннары, сайыннары биир сонноох уhу. (Харыйа).
- Куех сон бутун аан дойдуну буруукээбит. (Халлаан).
- Элбэх сонноох да, биир да тимэ5э суох уhу.(Хаппыыста).
Уерэх тэрилин аатын таай:
|
К
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
Ы
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
Л
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
А
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
А
|
||||||
|
|
|
|
|
С
|
|
|
( кинигэ, кырааска, пенал, уруучука, линейка, киистэ ).
Ырыа: «Дважды два – четыре». ( слайд )
- Толкуйдуу уерэн. (слайд )
- Ханнык сыыппараларый? (сыыппаралар анардара кестер)
- Ханнык дьиэ тиийбэтий?
- Ребустары таай: (куоска, кунду, булуук).
- О5о аатын таай: (Жанна).
Ырыа: «Утулукчээн» ( слайд )
Халлаан тымныйда. Кыhын буолан эрэр. Оскуолабытыгар кэлэрбитигэр ичигэстик танныахтаахпыт.
V. Тумук.
Хоhоон: «Оскуола5а уерэниэм». ( слайд-1)
Ырыа: «Улыбка»
Оскуолабытыгар иллээхтик сылдьан уерэниэхтээхпит. Бэйэ-бэйэбитигэр утуетук сыhыаннаhыахтаахпыт. Кулэ-уерэ сылдьыахтаахпыт.
VI. Э5эрдэ тыл.