|
Тэрээһин чааһа
|
Үтүө күнүнэн убаастабыллаах төрөппүттэр! Билигин барыгытын күөх экраҥҥа болҕойон көрөргүтүгэр көрдөһөбүн.
Бары билэргит курдук бу “Малыш и Карлсон” диэн мультфильмтан быһа тардыыны көрдүгүт.
Бастаан көрдөххө мультфильм туох да куһаҕаны оҥорбот курдук, ол эрээри үчүгэйдик болҕойон көрдөххө Карлсоҥҥа уонна Малышка буортулаах үгэстэр бааллаар. Биһиги бүгүҥҥү төрөппүт мунньахпыт “Буортулаах үгэстэр” диэн тиэмэлээх буолуоҕа.
Ол курдук:
-
Үгэс диэн тугуй?
-
Хайдах үгэстэр баар буолалларый?
-
Ханна уонна хайдах биһиги оҕолорбут ити үгэстэри ылалларый?
-
Оҕо буортулаах үгэстэртэн быыһанарыгар төрөппүт тугу гыныан сөбүй?
Эппиккит курдук хас биирдии үгэс бэйэтэ туһунан биричиинэлээх уонна ол биричиинэни суох гынар ньымалаах буолар эбит.
|
Үтүө күнүнэн!
Төрөппүттэр 5 бөлөххө арахсан олороллор.
-
Үгэс диэн киһигэ куруук баар бэрээдэк, дьайыылар буолаллар.
-
Үгэстэр араас буолаллар, холобур, албыннааһын, уоруу, иҥсэлээх буолуу уо.д.а.
-
Үгүс үгэстэр маҥнайгытын оскуолаҕа үөрэнэр кэмнэргэ үөскүүллэр. Ол эрэн тута оскуоланы, учууталлары, саастыы оҕолору буруйдуур сатаммат. Үчүгэй да, буортулаах да үгэстэри оҕо дьиэ иһиттэн ылар.
-
Хас биирдии үгэс бэйэтэ туспа биричиинэлээх уонна биирдиилээн подходтаах буолар.
|
Дорооболоһуу
Бөлөҕүнэн үлэ
Мультимейдийнай холобур
Ыйытыыга хоруй
|
-дьон санаатын болҕойон истэр
-ырытыыга, кэпсэтиигэ кыттыһар
-бэйэ санаатын сатаан сааһылаан этэр
-атын дьону кытта сатаан алтыһар
|
|
Сүрүн чааһа
|
Ол курдук мультфильм быһа тардыытыттан ханнык буортулаах үгэстэри болҕойон көрдүгүтүй?
Билигин хас да ситуацияны көрүөхпүт. Хас бөлөх аайы туспа ситуация бэриллэр. Эһиги ырытаҕыт уонна бэйэҕит сүбэҕитин, дьайыыгытын быһаараҕыт.
|
Маҥнайгы ситуация. Оҕо албыны этэр.
|
|
Иккис ситуация. Оҕо үҥсэр, хобулуур.
|
|
Үһүс ситуация. Оҕо ыйытыыта суох атын дьол малын ылар.
|
|
Төрдүс ситуация. Оҕо харандаас кирэр.
|
|
Бэһис ситуация. Оҕо куһаҕан суолталаах тыллары саҥарар
|
Ити курдук биһиги 5 араас буортулаах үгэстэри хайдах быһаарыахпытын сөбүн биллибит.
Аны итинтэн сирдэтэн бэйэбитигэр уопсай памяткаларда, сүбэлэрдэ оҥостуоххайыҥ.
|
Карлсон – албын, иҥсэлээх эбит, оттон Малыш – ыйытыыта суох ылар, ол эбэтэр уоруу буолар.
|
Маҥнайгы ситуация. Оҕо албыны этэр.
|
|
Сыысхала суох оҕо оскуолаҕа да барыан иннинэ албынныы сылдьыбыт түгэнэ баар. Ол эрэн кыра оҕо албынныыра киһини улаханнык өһүргэппэт. Оттон оскуола проблематыгар сыһыаннаах албыннааһын боччумнаах куһаҕан быһыыны аҕалар уонна сороҕор төрөппүтү кыбыстыылаах балаһыанньаҕа кииллэрэр.
|
|
Оҕо албынныыр буоллаҕына тугу гыныахха нааданый?
|
|
Оҕону хайдах да балаһыанньаҕа түбэспитин иһин хайаан да өйдүү сатыахха наада. Кытаанах накааһы уһуларга. Сотору – сотору оҕоҕо тапталгытын көрдөрүөххэ, биллэриэххэ наада. Оҕо истэригэр бэйэҕит эмиэ албыннаан ыалдьыбыта, солото суох буола сатыыргытын көрдөрүмэҥ, кини эһигитин холобур оҥостуон сөп. Өскөтүн оҕо эһигитин холобур оҥоһуннаҕына, оҕоҕо албынныыр куһаҕан диэн быһаарарга ыарахан буолуо.
|
|
Иккис ситуация. Оҕо үҥсэр, хобулуур.
|
|
Алын сүһүөххэ үөрэнэ сылдьан оҕо доҕор диэни билэр кэмэ, ол эрээри үҥсээһин, хобулааһын коллективы кытта үчүгэй сыһыан аҕалыа суоҕа.
Оҕо үҥсэр, хобулуур биричиинэлэрэ эмиэ улахан дьонтон тутулуктаах. Оҕоҕо болҕомто, бодоруһуу тиийимиэн эмиэ сөп. Ол иһин оҕо ордук буола сатаан, төрөппүттэртэн, учууталтан хайҕабыл ылаары үҥсүөн, хобулуур булуон сөп.
|
|
Маннык быһыыга тугу гыныахха нааданый?
|
|
Инник быһыыны туора тумна сатаан, хайаан да хайҕаамаҥ. Оҕоҕо үҥсэргиир, хобулуур улахан дьоҥҥо тугу эрэ сэрэхтээҕи, кутталлааҕы этэри кыттта биир буолбатах диэн өйдөтүөххэ наада.
|
|
Үһүс ситуация. Оҕо ыйытыыта суох атын дьол малын ылар.
|
|
Уоруу диэн көннөрү үгэс эрэ буолбатах. Кыра оҕолор маллар атын дьон гиэнэ буолуохтарын сөп диэни билбэттэр. Оскуола оҕолоро уоррууларыгар улахан дьон болҕомтотугар эрэ киирээри эмиэ буолуон сөп. Ол эрээри киһи атын киһи малын уорарыгар тулалыыр өттүн аахайбакка ылар буоллаҕына ити быһыыланыы буолбатах, номнуо ыарыы буолар. Ол эрээри оҕолор олох атын биричиинэнэн уоруохтарын сөп. Үксүгэр сатамматах дьиэ кэргэн оҕото уорар. Кинилэр төрөппүт өттүттэн кыһаллыыны, тапталы билбэтэхтэр. Кинилэргэ болҕомто тугу эмит куһаҕаны гыннахтарына эрэ кэлэр. Оттон болҕомто ылбыт оҕо буруйдааһыҥҥа, мөҕүллүүгэ үөрэр.
|
|
Тугу гыныахха нааданый маннык түгэҥҥэ?
|
|
Оҕону хаһан да эт – хаан өттүнэн накаастыахха наадата суох. Оҕоҕо хайаан да туох эмит наада буоллаҕына уорааһын - проблеманы быһаарыы буолбатах диэни өйдөтүөххэ наада.
Элбэх киһи истэн турдаҕына мөҕүмэҥ. Куһаҕан репутацияттан ыраастанар ыарахан. Оҕо инники олоҕун төттөрү билгэлээмэҥ. Санат да санат буолумаҥ.
|
|
Төрдүс ситуация. Оҕо харандаас кирэр.
|
|
Элбэх оҕо долгуйдаҕына эбэтэр санааҕа ыллардаҕына харандааһы, уруучуканы кирэрин сөбүлүүр. Төрөппүттэр үксүн маннык түбэлтэҕэ буортулаах үгэһи көрөллөр. Ол кэмҥэ психологтар ааспат сылайыыны, стресс көрөллөр эбит.
|
|
Тугу гныахха нааданый?
|
|
Оҕону “хайаан да гыныахтааххын туох да буолбутун иһин” диэн ыгыа суохтааххын. Оҕо ситиһиитэ эһиги баҕаҕыт хоту үрдүк буолбатаҕын да иһин итинтэн улахан проблеманы оҥоро сатааман. Оҕоттон аһары элбэҕи ирдээмэҥ.
|
|
Бэһис ситуация. Оҕо куһаҕан суолталаах тыллары саҥарар.
|
|
Оҕо куһаҕан суолталаах тыллары саҥарарыгар оскуола буруйдаах диэмэҥ. Оҕо оскуолаҕа киириэн иннинэ куһаҕан тыллары билэр, оскуолаҕа киирэн бараан атын оҕолор ол тыллары саҥардахтарына кини эмиэ куһаҕана суох тыллар саҥарыахха сөп эбит диэн санааҕа кэлэр. Оҕо улаатан истин ахсын куһаҕан суолталаах тыллары саҥардаҕына кини бэйэтин улахан киһи курдук туохтан да тутулуга суох курдук сананар.
|
|
Тугу гыныахха наданый инник кэмҥэ?
|
|
Төрөппүт бэйэтэ эмиэ куһаҕан суолталаах тыллары саҥарыа суохтаах. Арай алҕас саҥаран кэбистэххитинэ оҕоҕутугар тута куһаҕан буоларын быһаарыҥ.
|
|
Памятка
|
-
Бэйэҕит сыаннаскытын быһаарыныҥ. Ол эбэтэр киһи ханнык хаачыстыбата сүдү суолталааҕын уонна оҕоҕут хайдах быһыыны оҥоруон баҕарар быһыыгытын бэйэҕит оҥоруҥ.
-
Үчүгэй бэрээдэги хайҕаа.
-
Ханнык эбэтэр түбэлтэттэн уруок ыларгытын куоттарымаҥ.
-
Оҕоҕут тугу көрөрүн, тугунан дьарыгырарын кэтээн көрүҥ
-
Түмүк туһунан кэпсэтиҥ
-
Буолбут түбэлтэни оҕоҕут атын өттүнэн көрөрүгэр көмөлөһүҥ
|
|
Бөлөҕүнэн үлэ
Ырытыы
Сабаҕалаан көрүү
Бөлөҕүнэн үлэ
Ырытыы
Сабаҕалаан көрүү
Бөлөҕүнэн үлэ
Ырытыы
Сабаҕалаан көрүү
Бөлөҕүнэн үлэ
Ырытыы
Сабаҕалаан көрүү
Бөлөҕүнэн үлэ
Ырытыы
Сабаҕалаан көрүү
Уопсай түмүк оҥоруу
Ырытыы
|
-буортулаах үгэс, араастарын, сабыдыалларын тула кэпсэтии
-төрөппүт үлэтэ, көмөтө туох хайдах буолуон сөбүй?
-сүбэ матырыйаал оҥоруу
Буортулаах үгэс оҕо психикатыгар куһаҕан сабыдыаллааҕын билэр, өйдүүр.
-буортулаах үгэс, араастарын, сабыдыалларын тула кэпсэтии
-төрөппүт үлэтэ, көмөтө туох хайдах буолуон сөбүй?
-сүбэ матырыйаал оҥоруу
-буортулаах үгэс, араастарын, сабыдыалларын тула кэпсэтии
-төрөппүт үлэтэ, көмөтө туох хайдах буолуон сөбүй?
-сүбэ матырыйаал оҥоруу
Буортулаах үгэс оҕо психикатыгар куһаҕан сабыдыаллааҕын билэр, өйдүүр.
-буортулаах үгэс, араастарын, сабыдыалларын тула кэпсэтии
-төрөппүт үлэтэ, көмөтө туох хайдах буолуон сөбүй?
-сүбэ матырыйаал оҥоруу
-буортулаах үгэс, араастарын, сабыдыалларын тула кэпсэтии
-төрөппүт үлэтэ, көмөтө туох хайдах буолуон сөбүй?
-сүбэ матырыйаал оҥоруу
Буортулаах үгэс оҕо психикатыгар куһаҕан сабыдыаллааҕын билэр, өйдүүр.
|
|
Түмүктүүр чааһа
|
Бүгүҥҥү мунньахпыт түмүгэ:
Ити курдук биһиги бүгүҥҥү төрөппүт мунньахпыт түмүктэнэр. Бэйэҕитигэр туһалаах информацияны ылбыккыт буолуо диэн эрэнэбин. Кэлэн кыттыыны ылбыккытыгар барҕа махтал.
|
Төһө кыалларынан оҕоҕо буортулаах, куһаҕан үгэстэри туоруургар көмө уонна өйөөһүн буолуохха наада
|
Бары бүттүүн
Санаа үллэстии
Уопсай түмүк оҥоруу
|
-бэйэ санаатын сатаан сааһылаан этэр
-бэйэтин олоҕор сыһыаран сөптөөх түмүгү оҥорор
|
